Şu zamana kadar yazdığım bir çok yazı kendi deneyimimden yola çıkılarak yazılmış yazılardı.
Şimdi ise; kemoterapiye yeni başlamak üzere ama hiç bir fikri olmayan,internette "acaba ne bulabilirim?" diye gezinen arkadaşlarıma, dilerim bu paylasımım faydalı olacaktır.
Kemoterapi ve radyoterapimi Ankara'da bir devlet hastanesinde aldım.Hastane ve işleyiş sistematik olmakla birlikte ufak tefek olumsuzluklar da yok değildi ama genel olarak başarılı hastanelerden birinde tedavimi oldum.
Hastanemde;
Onkolog doktorumla gerekli konuşma vs.yapılıyor ama yine de hemşirelerce eğitim de alınıyor. İlk kemoterapiye başlanmadan önce kemoterapi egitimi için randevu veriliyor.Hemsireler tarafınca gerek broşurlerle , gerek anlatımlı olarak size yaşayacağınız ve geçireceğiniz süreçler hakkında bilgi veriliyor.
Kemoterapi servisi ile annemle tanışmış olmam sanırım bu yolda beni nelerin beklediğini bilerek başlamak az da olsa avantajdıydi.Dezavantaj gibi görünsede...Eldeki olumsuzlukları olumluya çevirmek bizim elimizde.... Bardağın dolu tarafını görmekte denilebilir.
Her hastanede bu şekilde eğitim yada broşür uygulaması olmaya biliyor.Annemde doktor bilgilendirmişti ama o dönemde acabalar ya da şunuda sorsaydık vs.gibi sorular geçmedi değil.Yada doktor anlatırken unutula biliniyor,çünkü o sırada ''yerde miyiz ? gökte miyiz?'' durumlarıda olabiliyor.
O nedenle sizlerle de hastanenin vermiş olduğu brosurdeki yazıyı aktarmak isterim;
Sevgili Hastamız,
Bu kitapcık kemoterapi başlamasına karar verildikten sonra yararlanmanız için hazırlanmıştır.
kemoterapiye karar verildiği zaman daha önceden kemoterapi almış bireylerden ya da yakınlarından dinleyeceğiniz olaylar sizi olumsuz yönde etkileyebilir ve bilinmeyenler sizi korkutabilir.
Ancak her insanın kendine özgü,farklı yapısının olduğunu ve kemoterapi sırasında görülebilecek yan etkilerin herkesde aynı şekilde olmayabileceğini yada hiç görülmeyecegini unutmamanız gerekir.
Bu kitapcıkta kemoterapiden,uygulama yöntemlerinden,yan etkilerinden ve bu yan etkilere karşı alınabilecek önlemlerden kısaca ve bütün kemoterapi ilaçlarının yan etkileri göz önüne alınarak söz edilmiştir.Bu nedenle doktor ya da hemşireniz tarafından sizin kendi tedavinize yönelik bilgilendirmeniz önemlidir.
Kemoterapi nedir ?
Kemoterapinin genel anlamı ''ilacla tedavi''dir.
Bir çok kişi onkolojik hastalıkların tedavisi için kemoterapi almaktadır.Bu nedenle onkolojik hastalıkların tedavisinde kullanılan ilaçlar sıklıkla ''kemoterapötikler'' ya da ''antineoplastik''ilaclar olarak adlandırılır.
İlaçlar nasıl etki eder?
Vücudunuzdaki normal hücreleringelişmesi kontrollü bir şekilde olurken,tümör hücrelerinde büyümenin kontrolu bozulmuştur.Kemoterapi ilaçları kan yolu ile vücuda dağılır vetümörlü hücrelerin bölünüp çoğalmalarını engeller.Kemoterapi ilaçları tümörlü hücreleri öldürürken vücudun normal hücrelerinide etkileyebilir.Bu durum genellikle geçici olan yan etkilere neden olabilir.Vücudumuzdaki sac gibi hızlı bölünennormal vücut hücreleri kemoterapidenen çok etkilenen hücrelerdir.Bu hücrelerin etkilenme düzeyi ilaçlara ve kişiye göre değişiklik gösterir.
Kemoterapinin Amacı Nedir?
Onkolojik hastalığın yada tümörün türü ve gelişme evresine göre değişmekle birlikte kemoterapinin kullanım amaçları şunlardır:
- Hastalığı tedavi etmek
- Hastalığın yayılmasını önlemek
- Ameliyat sonrası nüks olasılığını azaltmak
- Ameliyat veya radyoterapi öncesi hastalığı küçültmek
- Radyoterapi duyarlılığı arttırmak
- Hastalığa bağlı rahatsızlıkları / şikayetleri azaltmak
İlaçların dozu ve veriliş sıklığıhastalığınızın türüne ,kullandığınız ilaçlara vevücudunuzun ilaçlara verdiği tepkiye bağlıdır.Kemoterapi günlük,haftalık,aylık gibi değişik sürelerle verilebilir.Kemoterapi ilaçlarının istenmeyenetkilerinden vücudu korumak amacı ile her tedaviyi bir dinlenmedönemi takip eder.Dinlenme dönemlerini en iyi şekilde değerlendirmeniz(iyi ve dengeli beslenme,bulaşıcı hastalıklardan korunma gibi)tedavi dönemlerini daha rahatgecirmenizi saglar.Tedavi süresi,sıklığı ve ilaç dozları önceden belirlenmiş bazı protokollere göre ayarlanır.Size uygulanacak tedavi protokolünün süresi ve sıklığı doktorunuz tarafından açıklanacaktır.
Tedaviye Aç mı Gelmeliyim?
Tedaviye aç gelmeniz gerekmez,ancak yemeginizi tedaviden 1-2 saat önce yemiş olmak ve hafif yiyecekleri tercih etmek tedavinizi rahat gecirmenizi saglayacaktır.İsteğinize göre ilaç uygulaması sırasında yemek için kraker,su,ayran,meyve suyu ve meyveli şekerler getirebilirsiniz.
Başka ilaç Alınması Sakıncalı mıdır?
Bzı ilaçlar kemoterapi ilacları ile etkileşerek birbirlerininetkisini bozabilir.Kemoterepiye başlamadan önce evde kullandığınız her bir ilacın ismini,dozunu ve ne sıklıkta aldığınızı doktorunuza veya hemşirenize söylemeniz son derece önemlidir.
Herhangi bir nedenlealacağınız aspirin,vitamin,sağuk algınlığı ve müshil ilaclarının da kemoterapi ile etkileşebileceğini unutmamalısınız.
(Doktor ve hemşirenize danışınız)
Kemoterapi sırasında Çalısabilir miyim?
Kemoterapi sırasında bir çok kişi alışkın oldukları hayat düzenine devam edebilir.Ancak hastalığın türüne,yapılan tedaviye ve ortaya çıkan yan etkilere bağlı olarak bir kısım hastanın tedavi süresince çalısma hayatını sürdürmesi mumkun olmaz.Bazı durumlarda tedavi sırasınca dinlenebilir , tedavi arası dönemlerde çalışabilirsiniz.Tedavi sırasında mümkün oldukça sosyal yaşantınızısürdürünüz.Ancak vücudunuzun sesini dinleyiniz.Kolay yoruluyorsanız yaptığınız işleri azaltın,yorulduğunuzu hissettiğinizde dinleniniz.
Tedeviniz sırasında kendiniz,hastalığınız veçevrenizle ilgili olumlu tutum takının,umutlu,güvenli,sakin ve dayanıklı olmanız vücut direncinizi ve hastalığı yenme gücünüzü arttıracaktır.
Kemoterapi Sırasında Tatil Yapabilir miyim?
Tedavinizi aksatmamak kaydıyla tatil yapabilirsiniz.Ancak bu durumda mutlaka doktorunuza bilgi veriniz.
Size uygun uyarı ve kısıtlamaları öğreniniz.Özellikle tedavi döneminde günesten korunmanız gerekmektedir.Kan değerleriniz uygunsa deniz ve havuzda yüzebilirsiniz.
Kişisel not : sahsen ben havuzu hiç tercih etmedim doktorumda önermedi ama denize girdim ;)
Tedavi Ve Takip Sırasında Nelere Dikkat Etmeliyim?
Tedavi ve muaynegünlerinizi asla aksatmayınız.Doktorunuza gelirken sormakistediklerinizi bir kağıda not ediniz böylece hastane telaşı içinde unutmazsınız.
Bulantı - Kusma
Bazı kemoterapi ilacları beyindeki kusmamerkezini ve mideyi etkileyerekbulantı ve kusmaya neden olabilir.Bu etkiler genellikle tedaviden hemen sonra veya 8-12 saat sonra başlayabilir.Bazı kişiler de tedaviden önce bulantı hissedilebilirler ki bu duruma ''beklenti bulantısı veya öğrenilmiş bulantı''adı verilmektedir.
Bulantı ve kusma genellikle kontrol altına alınabilir veya azaltılabilir.Doktorunuz bu yan etkilerin oluşmasını önlemek veya azaltma için kemoterapi öncesinde bazı ilaçlar almanızı isteyebilir.İlaçların etkisi kisiye göre degisebilir.Bu yan etkileri rahatlatmak için birden fazla ilaç kullanmanız gerekebilir.Kesinlikle vazgecmemeli,doktorunuzla birlikte en uygun ilaç ve yöntemleri bulmaya çalışmalısınız.
- sıcak yiyeceklerin kokusu bulantı hissini artırabileceği icin,soguk yiyecekler sıcak yiyeceklerden daha ıyı tolere edilebilir.Bu nedenle sandvic,peynir,tahıllar,tatlılar gibi oda sıcaklığında veya soguk servis yapılabilen besinleri yemeyi tercih edin.
- Bulantıyı azaltmak için sıvı ve yumuşak bir diyet uygulayınız.Elma suyu,nektarlar,çay,limonata vb. sıvılar ile ezilmiş patates,elma püresi,kraker,tost ve peynir gibi yiyecekler genellikle iyi tolere edilir.Ancak bu sıvılar hızlı içildiginde midede doygunluk hissine baglı olarak bulantı-kusmaya neden olabileceğinden bu gıdaları yavaş yavaş yiyip içiniz.
- Agızınızda yara yoksa limon,turşu,katı şekerleme veya limonata gibi ekşi yiyecekleri deneyiniz.Bulantı hissini arttıracagından tatlı,yaglı,cok baharatlı veagır kokulu yıyeceklerden kacınınız.
- Bulantı hissini başlatabilecek kötü koku,bulantısı olan ya da kusan kisiler yemek pişirilen ortamlardan,göruntu ,ses veya kokulardan kacınınız.
- Bulantınız olduğunda yemek yapma konusunda başka biribden yardım almaya çalısın.Böyle bir şansınız yoksa kemoterapi almadan önce çeşitli yemekler hazırlayıp,buzdolabında ya da derin dondurucuda saklayabilir ve kemoterepi döneminde tüketebilirsiniz.
- Yoğun bulantınız olduğunda en sevdiğiniz yiyeceklerden kacınmanız,daha sonra buyiyeceklere karsı gelısen tiksintinin önlenmesi acısından önemli.
- Hoşlandığınız muzık,televizyon programları,elektronik oyunlar ve kitap okuma gibi ugraşılara yogunlasarakbulantı hissinden uzaklasmaya calısınız.
- Müzikle birlikte derin nefes alıp-vererek kaslarınızı gevsek bırakıp,rahatlamayı;aşırı bulantı hissettiğiniz dönemlerdeise uyumayı deneyiniz.
- Tolere edebileceğiniz oranda egzersiz yapabilir,kendinizi yorgun hissetmiyorsanız acık havada yurumeyı deneyebilirsiniz.
- Düzenli ağız bakımı uygulamanız agızda yara gelısmesını önleyecek hemde sizi rahatlatacaktır
- Uyandıgınızda bulantı hissediyorsanız size önerılen antiemetik (bulantı giderici)ilacı yataktan kalkmadan alın ve 30-60 dk kadar dinlendikten sonra kahvaltınızı yapınız.Tüm bunlara ragmen bulantı-kusmanız devam ediyor ve 24 saat boyunca agızdanhic sıvı alamıyor iseniz,doktor veyahemsırenızı mutlaka arayınız.
******Devamı bir sonraki paylaşımımda olacak.....
Kaynakça :
- American Cancer Society,Notrition for the person with cancer
- Beck SL.Mucotitis ın:Yabro CH,Frogge MH,Goodman M(eds):Cancer symptom management(2nd ed).Sudbury:Jones and Bartlett 1999
- Cancer chemotherapy Guidelines and Recommendations for Practice,Oncology Nursing society 1999
- Dodd MJ.Managing the side Effects of Chemoterapy and radiation,Prentice Hall Press,New york ,1991
- National cancer Institute,Chemotrapy and you.(3rd Edition)NIH Pblication no.92-1136 december 1991
- Wickham R.Nausea and Vomiting.In:Yabro CH,Frogge MH,Goodman M(eds):Cancer Symptom Management (2nd ed) Sudbury:jones and Bartlett 1999
- Yasko JM.Nursing Management of Symptoms Associated With Chemotherapy (4th ed)Pharmacia & upjohn,1999
Sağlıcakla kalın.....
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder